Het lerend vermogen binnen, wat we steeds vaker weer de onderwereld noemen, is groot. Niet vreemd natuurlijk, want de belangen zijn groot, er valt veel te ‘verdienen’ en voorkomen moet worden dat men in beeld komt en boete moet doen voor het criminele handelen. Er is dan ook per definitie sprake van een omgeving waarbij men snel van elkaar leert. Wie kent niet het adagium dat velen de gevangenis ‘crimineel slimmer’ verlaten dan dat ze erin gingen. Kortom een context waar creativiteit en informeel leren als vanzelfsprekend een hoge prioriteit hebben.

In verschillende boekwerkjes (Kantelingsalfabet, 2015, Na vandaag, 2017) en artikelen geef ik aan dat vernieuwende en succesvolle bedrijven gemeen hebben dat ze aandacht hebben voor wendbaarheid en insteken op friskijken en creativiteit in combinatie met (informeel) leren van ervaring. Iets wat dagelijks binnen de praktijk van succesvol ondernemen wordt bevestigd. Veronderstellen dat deze voorwaarden voor succes in de ‘bovenwereld’ niet ook zouden gelden in de ‘onderwereld’, zou natuurlijk vreemd zijn. 

Bij de bestrijding van onveiligheid – of positiever geformuleerd, het stimuleren van veiligheid – hebben formele partners zoals gemeente, politie, OM, etc. per definitie een belangrijk nadeel ten opzichte van de actoren in het criminele circuit. Er zijn nu eenmaal taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden, waaraan zij zich hebben te houden. Deze kaders maken het handelen van hen per definitie meer voorspelbaar. De vraag is dan ook of het honoreren van de actuele roep om meer capaciteit, middelen en aangepaste wetgeving de kracht van de altijd aanwezige creativiteit en informeel leren aan de andere kant voldoende tegenwicht kan bieden. De vraag stellen is ‘m beantwoorden. Degene die creatief is en snel leert zal per definitie zijn of haar voorsprong behouden. Daar kan geen geld of menskracht tegenop.
Helaas wordt creativiteit, de veiligheidssector vormt daar geen uitzondering op, tussen de regels door nog vaak uitgelegd als ‘zweverig en voor softies’. Dit ondanks het feit dat juist creativiteit een van de belangrijkste aspecten is geworden voor de ontwikkeling van organisaties en samenwerkingsverbanden. Creativiteit en resultaatgericht werken gaan hand in hand!

Maar we werken al creatief! Een vaak gehoorde reactie met verwijzing naar een recent gehouden brainstormsessie. Niet altijd, maar veelal blijkt bij doorvragen dat dergelijke sessies voorbijgaan aan elementaire spelregels en er ‘slechts’ sprake was van het roepen van zoveel mogelijk ideeën, waarbij een volgende stap achterwege is gebleven. De eigenaar van het probleem en de deelnemers daarmee niet zelden met een ontevreden gevoel achterlatend. Het is de valkuil van brainstormen. Het etiket wordt vaak te snel geplakt op een bijeenkomst waarin enkel van gedachten gewisseld wordt over mogelijkheden. Dit kan absoluut belangrijk en zinvol zijn, maar een goede brainstorm veronderstelt een goede methodiek en het hanteren van spelregels.

Of het nu gaat om het voorkomen van inbraken of babbeltrucs, het sturen op veilig verkeersgedrag, het aanpakken van hennepkwekerijen en afvaldumping, maar ook het creëren van meer verbinding in de wijk, er is altijd een groot belang bij ‘frisse en creatieve perspectieven’ op het vraagstuk. Perspectieven die mogelijk ook meer kunnen leiden tot ‘vanzelfsprekende naleving’, zoals bepleit door J&V, 

Een creatieve bijeenkomst begint uiteraard met het samen vaststellen van een goede startvraag. Zo lokt de vraag ”Hoe verlagen we de drempel om waarnemingen te melden bij de politie?” waarschijnlijk eerder creatieve ideeën uit dan “Hoe gaan we de autobranden in de wijk tegen?”.  Ook de kracht van ‘friskijkende óndeskundigheid’ (mensen van buiten de sector, kinderen, etc.) om te komen tot verrassende perspectieven op nieuwe oplossingen, moet niet onderschat worden, integendeel!

Natuurlijk zijn er veel voorbeelden te noemen van creativiteit in de veiligheidssector, maar niet zelden hebben ze het toeval van het ontdekken dat Pokémon Go heel veel ogen en oren op een bepaalde plek met zich meebrengt en dat zoiets goed benut kan worden. Niets mis mee, integendeel, dit betrof bijvoorbeeld een mooie creatieve en resultaatgerichte insteek. Maar er zou nog veel meer gestuurd kunnen worden op het ‘ontdekken’ van slimme en verrassende oplossingen. Ze liggen vaak meer voor de hand dan verwacht!

Tenslotte nog iets over de technologie. Technologie wordt vaak een-op-een als de route naar nieuwe oplossingen gezien. Voor een belangrijk deel klopt dat ook. Wanneer het echter gaat leiden tot een onbewust denken dat innovatie per definitie technologie behelst en dat dat keurig ergens is belegd in de organisatie, blijven de kansen van ontdekken van nieuw creatief en resultaatgericht handelen in de dagelijks praktijk achterwege. Dat zou een gemiste kans zijn.  

Ries combineert ervaring en deskundigheid in de veiligheidssector met de vaardigheid om creatieve processen aan te sturen en te komen tot vernieuwende oplossingen. In dit artikel het voorbeeld van een brainstorm-sessie, maar er zijn uiteraard vele in te zetten technieken.

Taaie veiligheidsvraagstukken? Boven- versus onderwereld? Uiteindelijk wint creativiteit, aldus Ries.