Het geven van ruimte aan creativiteit bij het werken aan veiligheidsvraagstukken kan (nog) meer gestimuleerd worden. Willen we de goede ideeën en kansen zien die door het huidige denken in vertrouwde patronen en verantwoordelijkheden, nog vaak onontdekt blijven, dient creativiteit en buiten de lijntjes denken een volwaardige en structurele plaats krijgen in het proces om te komen tot nieuwe aanpakken. Het slechts aanmoedigen van ‘anders denken’ is hiervoor onvoldoende.

Bij een pleidooi voor creativiteit wordt vaak als eerste gedacht aan; het moet leuk zijn, heel bijzonder en zelfs bijna kunstzinnig. En hoezeer deze eigenschappen soms ook daadwerkelijk als resultaat van creatief denken zijn terug te zien, is de kanteling die nu in het denken zou moeten plaatsvinden dat creativiteit in de veiligheidssector feitelijk staat voor het resultaatgericht en onorthodox benaderen van vraagstukken. De uitkomst ervan kan zowel een oplossing zijn die het predicaat hard als zacht met zich draagt.

Complexiteit vraagt om creativiteit
De tijd dat criminaliteit overzichtelijk was en het handelen zich makkelijk in liet passen in de artikelen van het Wetboek van Strafrecht ligt ver achter ons. Complexe vormen van ondermijning vragen tegenwoordig om een manier van denken en samenwerken die tegenwicht biedt aan het creatieve brein van de criminele samenwerkingsverbanden. Waar de noodzaak van dit ‘anders denken en benaderen’ al onderkend en begrepen wordt, beperkt de aandacht ervoor zich jammer genoeg vaak nog tot de óproep om creatief te denken en te brainstormen zonder dat daarbij de juiste technieken worden ingezet. De echte creatieve oplossingen blijven dan ook vaak uit. Waar er wel sprake is van mooie voorbeelden, en die zijn er zeker, is dit niet zelden het gevolg van een min of meer ‘toevallige’ ontdekking of ingeving.

"Voor anders denken' is het aanmoedigen ervan onvoldoende!"

Veiligheid kantelt
Uiteraard is er alle reden om trots te zijn op het terugdringen van de criminaliteitsstatistieken. Voor veel misdrijven geldt immers dat sprake is van een dalende tendens en in veel gevallen neemt bovendien het gevoel van veiligheid toe. Tegelijkertijd stellen we vast dat de complexiteit, vindingrijkheid en slimheid binnen het criminele deel van onze samenleving snel toeneemt en er daar steeds meer sprake is van gedrag dat we (nog) niet meten. Ondermijnende activiteiten met een moeilijk te ontwarren verwevenheid tussen onder- en bovenwereld vormen hiervan een goed voorbeeld. Deze complexiteit zal alleen maar verder toenemen met de groei aan mogelijkheden die nieuwe technologie en Internet bieden (Blockchain, Internet of Things, etc.). Dit zeker in combinatie met de focus en de tijd die ‘vrijgemaakt’ wordt om nieuwe vormen van geldelijk gewin te bedenken. Veronderstellen dat de bestaande aanpakken voldoen voor ‘originele’ vormen van criminaliteit is ‘kijken in de achteruitkijkspiegel’ en zou een misvatting zijn. Zij creatief en origineel, wij dan ook!

Sturen op wendbaarheid
Het is voor de veiligheidssector per definitie van belang dat snel ingespeeld wordt op nieuwe ontwikkelingen die de objectieve en subjectieve veiligheid beïnvloeden. Maar minstens zo belangrijk is dat er tegelijkertijd aandacht is voor structurele wendbaarheid van de sector in algemene zin. Hoe maken we dat snelle inspelen steeds opnieuw weer mogelijk? Welke factoren beïnvloeden dat? Niet voor niets is in het bedrijfsleven creativiteit en het loslaten van de vertrouwde denkpatronen de laatste jaren met stip gestegen op de lijst van belangrijkste aandachtsvelden. Men wil blijvend snel en succesvol kunnen inspelen op veranderingen in de omgeving. Om minimaal gelijke tred te houden met de niet te onderschatten vindingrijkheid binnen de criminaliteit en het daar aanwezige informele leervermogen, zal ook de veiligheidssector deze zelfde aandacht moeten hebben.

"Vergeet de 'kurk', creatief staat voor resultaatgericht en onorthodox!"

Betere samenwerking en informatie-uitwisseling tussen partijen is momenteel het credo bij het vinden van adequate aanpakken. Absoluut cruciaal, maar de aandacht hiervoor zal echter gecombineerd moeten worden met het durven loslaten van de routinematige denkpatronen in de respectievelijke kolommen. Het loskomen van deze ‘functionele fixatie’ (het blijven denken in vertrouwde taken, verantwoordelijkheden, bevoegdheden, werkwijzen, etc.), is absoluut voorwaardelijk voor het vinden van nieuwe mogelijkheden en het samen snel in kunnen spelen op de creativiteit van de crimineel. De huidige voorspelbaarheid van handelen en reageren speelt de crimineel nog steeds in de kaart.

Cultuur van creativiteit
Om op te staan tegen nieuwe en complexere vormen van criminaliteit zal verhoging van de aandacht voor creativiteit daarom hard nodig zijn. Niet enkel door te werken met speciaal daartoe ingerichte bureaus of afdelingen die zich bezig houden met innovatieve mogelijkheden en het daarmee te ‘beleggen’. Er is organisatiebreed een cultuur van meer creativiteit nodig, een bereidheid om los te komen van hetgeen in het verleden altijd goed werkte. Op de achteruitkijkspiegel gaan we het niet redden.

"ZIj creatief, dan wij ook!"

Om deze cultuur te bewerkstelligen zal erváren moeten worden wat creativiteit vermag. Op thema’s variërend van fietsendiefstal of hangjongeren tot geraffineerde vormen van cybercriminaliteit kan met de inzet van creatieve denktechnieken gekomen worden tot mooie oplossingen. Dit veronderstelt het over de muren van de eigen kolom heen kijken en zal daarmee niet alleen op een mooie manier de zo gewenste samenwerking en informatie-uitwisseling tussen partijen een boost geven, maar ook recht doen aan hetgeen Confucius al zei: Hoor het en je vergeet het, zie het en je onthoudt het, maar doe het en je begrijpt het! 

Idee-ontwikkeling of training ‘Lokaal op Maat’
Wanneer je de noodzaak van meer creativiteit deelt en er met mij van overtuigd bent dat een sessie samen met de veiligheidspartners niet alleen de samenwerking een boost geeft, maar ook een lokaal spelend vraagstuk van een verrassende oplossing zou kunnen voorzien, laat maar weten. We kijken dan samen wat de mogelijkheden zijn.

Ries Ouwerkerk combineert brede ervaring en deskundigheid in de veiligheidssector met de vaardigheid om creatieve processen aan te sturen. Hij verzorgt trainingen en faciliteert idee-ontwikkelling om te komen tot vernieuwende oplossingen in de sector. Voor meer info info@riesouwerkerk.nl