Een reflex is een “Eenvoudig type van gedrag waarbij een bepaalde prikkel vrijwel zonder vertraging een bepaalde reactie teweegbrengt”. Er zijn meerdere definities van ‘reflex’ te vinden, maar voor deze publicatie, houd ik me even aan deze vast. Ik heb vaker verwezen naar reflexen. Om er maar eens twee te noemen: de opleidingsreflex en de regelreflex. Respectievelijk om aan te geven dat voor het komen tot beter presterende medewerkers bijna automatisch aan (formeel) opleiden wordt gedacht en voor het tackelen van vraagstukken op het gebied van onveiligheid als eerste aan nieuwe verbodsbepalingen.

Waar er met betrekking tot veiligheid momenteel veel verandert en er zelfs nieuwe perspectieven op verantwoordelijkheden ontstaan (denk o.a. aan nieuwe technologie, positieve veiligheid en burgerparticipatie), wordt het handelen vanuit een reflex steeds gevaarlijker. De kans is namelijk groot dat (te) snel voor een ‘oude’ en niet meer bij de actualiteit passende oplossing wordt gekozen. Zo kan je je bijvoorbeeld afvragen of bij het aanpakken van criminele motorbendes het verbieden ervan wel een echte oplossing is of puur het resultaat van reflexmatig denken?

Wat ik wil voorkomen is dat ‘reflex’ per definitie een negatieve associatie meekrijgt. Immers, laten we vooral geen ‘automatisch’ gedrag proberen af te leren dat zich metaforisch laat vergelijken met het terugtrekken van je hand bij het aanraken van iets heets. Interessant is wel de vraag of het mogelijk is om te gaan werken aan het aanvullend bewerkstelligen van een nieuwe reflex bij zich voordoende veiligheidsvraagstukken.

Cybercrime, motorbendes, ondermijning, etc. Voor welke aanpak kiezen we? Wat is de eerste stap? Vraag het de traditioneel verantwoordelijken (bestuur, politie, OM, etc.) en de discussie zal in ‘no time’ gaan over legaliseren, verbodsbepalingen, beter toezicht en andere zaken die hun waarde in het verleden absoluut bewezen hebben. De beste reflex zou echter zijn om direct na te gaan denken over de condities die nodig zijn om te komen tot nieuwe verrassende en duurzame oplossingen.

Soms is het goed om je te realiseren dat het loskomen van het vertrouwde gedachtengoed veel moeilijker is dan gedacht. Weinig veiligheidsprojecten die opgestart worden met de opdracht om te starten met een creatieve verkenning van mogelijkheden, zullen dit innovatieve accent ook echt krijgen. Deelnemers aan het project zullen zich in de orientatiefase bij het ‘out-of-the-box denken’  vaak zeer ongemakkelijk voelen. Ze missen bij aanvang het zicht op hetgeen het uiteindelijk op zou kunnen leveren, weten nog niet wat het voor henzelf gaat betekenen, etc. etc. Kortom, hun specifieke deskundigheid trekt ze als een magneet terug hun vertrouwde ‘box’ in. Het gevaar van blijven hangen in ‘oude oplossingen’, met in het gunstigste geval een innovatief tintje, is daarmee dan ook levensgroot aanwezig.

Het creëren van een situatie en condities waarin écht vernieuwende en duurzame oplossingen kunnen ontstaan is een op dit moment nog steeds onderschatte expertise. Het veronderstelt onder andere het op een verrassende wijze combineren van vraagstukken, benutten van nieuwe perspectieven en het af en toe bewust buiten spel zetten van traditionele denkwijzes, maar tegelijkertijd natuurlijk ook inzicht in de sector.

Kortom, niet direct de keuze maken voor het WAT, welke oplossingen kiezen we, maar juist een reflexmatig kiezen voor het HOE; onder welke condities en op welke wijze voorzien we in idee-ontwikkeling als reactie op de gebleken onveiligheid, dan wel het stimuleren van veiligheid. Laten we deze gewenste eerste en automatische reactie de naam Idee Ontwikkel Reflex meegeven. Het direct en als vanzelfsprekend nadenken over de context die zal leiden tot goede ideeën.

Ries Ouwerkerk combineert brede ervaring en deskundigheid in de veiligheidssector met de vaardigheid om creatieve processen aan te sturen. Hij verzorgt trainingen en faciliteert idee-ontwikkeling bij specifieke vraagstukken. Voor meer informatie info@riesouwerkerk.nl  of 06-31746880